Λύσιππος

(4ος αι. π.Χ.). Σικυώνιος χαλκοπλάστης. Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για τη ζωή του. Υπήρξε ο ευνοούμενος γλύπτης και ο επίσημος ανδριαντοποιός του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από τα πολυάριθμα χάλκινα έργα του (ο Πλίνιος αναφέρει 1.500) δεν έχουν σωθεί παρά ορισμένα μαρμάρινα αντίγραφα ρωμαϊκών χρόνων, τα υποστηρίγματα των οποίων αλλοιώνουν τον ρυθμό της ζωηρής κίνησης των πρωτότυπων. Ο Λ. ακολούθησε την παράδοση των πελοποννησιακών εργαστηρίων και έπλασε πολλούς ανδριάντες αθλητών. Η διαφορά του από τους προγενέστερους, ιδιαίτερα από τον Πολύκλειτο, υπήρξε το ότι αναζήτησε έναν πιο νατουραλιστικό τρόπο έκφρασης· κατέληξε στην αύξηση του ύψους των σωμάτων, στη σμίκρυνση των κεφαλιών και στην ελεύθερη κίνηση των μορφών στον τρισδιάστατο χώρο. Έτσι, στον περίφημο Αποξυόμενο, το δεξί χέρι προτείνεται, ενώ το αριστερό κάμπτεται εμπρός στο στήθος και ενισχύει την εντύπωση του τρισδιάστατου όγκου με την απόσταση που το χωρίζει από το σώμα. Ανάλογη στάση είχε και το νεανικό έργο του Ο Έρως με το τόξο. Επίσης φημισμένος ήταν ο αθλητικός ανδριάντας του παγκρατιαστή Αγία. Στο ωραίο μαρμάρινο αντίγραφο του Μουσείου των Δελφών διακρίνεται (όπως και στον Αποξυόμενο) η αντίθεση ανάμεσα στο κάλλος του αθλητικού σώματος και στη σκεπτική έκφραση του προσώπου. Ο Λ. έπλασε πολλές προτομές και πολλούς ανδριάντες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ξεκινώντας την κίνηση των βασιλικών πορτρέτων, ιδιαίτερα αγαπητών κατά την ελληνιστική περίοδο. Στα έργα αυτά, αξιοποίησε τη συνήθεια του βασιλιά να στρέφει το κεφάλι προς τα επάνω και δημιουργούσε έναν ρυθμό ανάτασης, όπως στον περίφημο ανδριάντα του Αλέξανδρου με τη λόγχη, από τον οποίο σώζονται μόνο αντίγραφα σε μικρό μέγεθος. Στον Ηρακλή Φαρνέζε, ρωμαϊκό αντίγραφο από ένα άγαλμα του Λ. στην Αγορά της Σικυώνας, εντύπωση προξενεί η επιτυχής δήλωση της κούρασης του ήρωα, η οποία εκφράζεται με την ασταθή κίνηση και την πικρία του προσώπου. Γνωστά έργα του Λ. ήταν ακόμα ο Επιτραπέζιος Ηρακλής, το άγαλμα του Καιρού, το σύνταγμα των 25 Μακεδόνων ιππέων που έπεσαν στη μάχη του Γρανικού (Δίον) κ.ά. Υπήρξε ο πρώτος που απεικόνισε παιδικές μορφές ακριβώς όπως αυτές έδειχναν και όχι ως μικρογραφίες ενηλίκων. Το έργο του αναθεώρησε τα δεδομένα που είχε θέσει ο Πολύκλειτος και επηρέασε βαθιά τη μετέπειτα γλυπτική της ελληνιστικής περιόδου. Ο Ηρακλής του Φαρνέζε είναι αντίγραφο του νεοαττικού γλύπτη Γλαύκωνα, από το πρωτότυπο του Λύσιππου (Εθνικό Μουσείο, Νάπολη).